زندگی و آثار پائولو پازولینی :: هامون نیکویی

پیر پائولو پازولینی (Pier Paolo Pasolini)
تولد: ۵مارچ ۱۹۹۲/بولونیای ایتالیا
مرگ: ۲ن وامبر ۱۹۷۵در ۵۳ سالگی
زمینه های شغلی: بازیگری، کارگردانی، فیلمنامه نویسی

پازولینی را باید از جمله سینما گران آوانگارد، جنجالی و بحث برانگیز در جامعه ی جهانی سینما به حساب آورد. دهه ی ۶۰(۱۹۶۰)زمانه ی ظهور این نابغه ی سینمایی است، در طول این دهه او به زبان و ساختار سینمایی مختص به خودش رسیده بود، فضایی که از هیچ زمینه ی سینمایی پیش از خود الهام نمی گرفت بلکه از هنرهای پیش از خود بهره می برد؛ از ادبیات فولکور و موسیقی خاص خودش. او از جمله معدود سینماگران آن بازه ی زمانی-جغرافیایی بوده است که کمتر به پروسه ی سینمایی اثر توجه داشت و بیشتر توجه خود را معطوف هدف و محتوی می کرد.

پازولینی در ۵ مارچ ۱۹۹۲ در بولونیای ایتالیا که از شهرهای چپگرا و کمونیست بود به دنیا آمد. پدرش از افسران ارتش بود و به سبب شغل پدر او درشهرهای مختلف ایتالیا تجربه ی سکونت داشته. او از سن هفت سالگی با سرودن اشعار مبدی استعداد های هنری خود را به رخ کشیده است در سال ۱۹۴۲در حالی که تنها ۲۰سال داشت و در دانشگاه هنر ایتالیا مشغول به تحصی بود اولین کتاب خود که مجموعه شعری به نام “po esie a casara”بوده است را به چاپ رساند. یک سال بعد او به دوره ی اجباری ارتش فراخوانده شد که که همزمان بوده است با سالهای جنگ جهانی دوم؛ دیری نپایید که او شرایظ جنگ را تاب نیاورد و به شهر Casarsa پناه برد و سالها آنجا اقامت نمود و در همین شهر در سال ۱۹۴۶ به جمعیت کمونیست ها پیوست اما ۳سال بعد از این الحاق به بهانه ی انحرافات اخلاقی از انجمن اخراج شد اما تا پایان عمر دکترین مارکس بر اندیشه ها و عقایدش سایه انداخت و علی رغم اخراج از حزب هیچگاه غقاید و علایق خود را فراموش نکرد.
در انتهای دهه ی ۴۰ پازولینی مجددا تحصیلات آکادمیک را ازسر گرفت و به رم نقل نکان نمود و به عنوان معلم مشغول به کار شد. در زندگی عجیب و پرفرازو نشیب پازولینی نکات غیر قابل توجیهی –(البته از نظر من)- وجود دارد، برای مثال او یکبار به جرم سرقت از یک پمپ بنزین و دیگربار به جهت پناه دادن به یک مجرم تحت تقیب بازداشت شد البته خود او اعتقاد دارد اولین رمانش “scandalous ragazzi divita” /۱۹۵۰ –حاصل همین تجربیات است!!! به محض انتشار رمان حملات شدیدی نسبت به عقاید پازولینی شکل گرفت البته لازم بذکر است که پازولینی در این دوره متهم به همـجـنس بازی (H..omos..e..x..tual)نیز بوده است و برخی منتقدین بر این نظرند که این رمان حاصل مشاهدات و تجربیات یک هـمـجـنس باز از همنشینی و رفت و آمد با جامعه ی بیمار و گروهها و گونه های منحرفی چون فاحـشه ها، کارچاق کنها-(P..i..m..p..s)- و دزدان و بدکاران است! صرفنظر از عقاید و نقدهای مطرح شده براین اثر باید آنرا طلایه دار و آغاز جنبش فکری پازولینی به حساب آورد چراکه اثر بعدی او “Una vita violent” حمله ی جدیدی بود به فرهنگ و رفتار تبهکارانه ی اهالی رم در قبال افراد تهی دست و زاغه نشین و افراد بدنام . در حقیقت این دو رمان در امتداد هم سیر تکامل مشاهده تا نتیجه گیری را در پازولینی به نمایش می گذارد. او همزمان با رمانهایش شعر نیز می سرود مجموعه ی اشعارش “Le ceneri di gramsci” در سال ۱۹۵۷ موفق به اخذ جایزه ی Viareggio گردید، همچنین در بین سالهای ۹۵ تا ۹۸ او به همکاری با مجلات آوانگارد و پیشروی آنزمان مشغول بوده است و در بسیاری از اشعاری که در این مجلات به چاپ رساند به پاپ Piusدوازدهم حملات شدیدی نمود.
نمایشنامه ها و فیلمنامه های پازولینی به سبب سبک نگارش و نوع نگاه نو در میان همعصران از کیفیت خوبی برخوردار بوده است و همین امر سبب معروفیت و چیره دستی اش در فیلنامه نویسی شد که این برگ برنده اش منجر به همکاری با بزرگانی چون “فدریکو فلینی، مائورو بولونینی و لوئیز ترنکلر” شده است . اما در این دوره مدام متهم به این بوده است که فیلمنامه هایش درونمایه ای غیر اخلاقی دارند و متریال اصلی او را رسوایی و بدنامی می دانستند بی آنکه تامل کنند در اینکه پاولینی به جهت موقعیت زمانی- جغرافیایی ویژگی دیگری در انسانهای نزدیک به خود نمی بیند. اوایل دهه ی ۶۰ را باید زمانه ی شکوفایی پازولینی دانست او این دهه را با اثر بدیعش “Accatone” به عنوان اولین تجربه ی سینمایی آغاز نمود.
البته پیشتر از ساخت این اثر در مقام کارگردان فیلنامه ی مشابهی برای “برناردو برتولوچی” نوشته بود که تحت عنوان “La commare secca” ساخته و اکران شد. Accatone به عنوان اولین اثر با شاخصه های سینمایی پازولینی در سال ۱۹۶۱در محله ی زاغه نشینان و با حضور نابازیگران ساخته شد.
آکاتونه به عنوان اولین اثر مجال و محفلی بود برای طرح عقاید ستیزه جویانه ی پازولینی در مقام یک مورالیست و معلم اخلاقکه سعی در به چالش کشیدن مناسبات اجتماعی آنزمان داشته است و نیز بهبود شرایط را عمل به رساله ای می دانسته که در آثارش ارائه می کند. اما به دور از تمام این هیاهوها که تماما در ذهن پازولینی در جریان بوده جامعه ی سینمایی نوع سینمای او را پذیرفته بود و در فستیوالهای سینمایی مونترال “Montreal” و کالووی “karlovy” نام او برسر زبانها افتاد و نهایتا تجربه ی بعدی او که “Mamma Roma” ماما رما نام داشت در سال ۱۹۶۲ موفق به دریافت جایزه ی حلقه ی منتقدین جشنواره ی ونیز و ربان نقره ای ایتالیا شد. پس از کسب این افتخار در سال ۱۹۶۲از پازولینی برای همکاری با روبرتو روزیلینی ، جان لوک گدار و اوگو گرگوریتی برای ساخت آنتولوژی Rogopagدعوت بعمل آمد. در سال ۱۹۶۳ “La rabbia” را تکمیل نمود و مشغول ساخت سری مستندی به نام “Comiz d’amore” شد که مجموعه ای بود از کنکاشهای پازولینی و سلسله مصاحبه یی راجع به سـکـس و عادات رفتاری جامعه ی ایتالیای آنزمان.
اما جالبترین نکته در فیلمشناسی پازولینی ساخت شاهکاری است به نام ” انجیل به روایت متی” این اثر که یک روایت ساده، دوست داشتنی و متفاوت از مسیح است و براساس انجیل ساخته شده است دقیقا در بازه ی زمانی تولید ده که پازولینی یک نبرد همه جانبه با مذهب آغاز کرده بود!!! انجیل به روایت متی “Vangelo scondo matteo” موفق به اخذ جایزه ی انجمن جهانی فیلم کاتولیک و فستیوال فیلم ونیز شد.
در سال ۱۹۶۶ مجموعه ی کمیکی را بر اساس فولکورهای ایتالیایی با هنرنمایی TOTO ساخت و سال ۱۹۶۸ساخت “Teorema” را آغاز نمود که نسبت به فیلمهای پیشین بیشتر مورد توجه و بحث قرار گرفت اما با توجه به تصویری جنجالی که این فیلم از زندگی بورژوا ارائه داده بود و تقبیح واتیکان از این اثر به سبب استفاده از صحنه های جـنـسی انجمن سینمای کاتولیک جایزه ای که پیشتر به سبب فیلم مسیح به او اعطا کرده بود پس گرفت. سال ۱۹۷۰ مصادف بود با اتمام آثاری چون Medea و Decameronکه هردو برداشتی مستقیم از حکایتها (Fable) و مثلهای ایتالیایی هستند که موفق به اخذ جایزه ی خرس نقره ای جشنواره ی فیلم برلین شدند. این دوره ی طلایی و پر از جایزه و افتخار با دو اثر افسانه های کانتربری”Reconti di canterbory” درسال ۱۹۷۲ و “fiore delle milleeuna” درسال ۱۹۷۴ تداوم یافت و دراین سالها موفق به دریافت جایزه ی ویژه ی هیئت داوران کن شد .
اما در سال ۱۹۷۵ با ساخت “سالو” یا “۱۲۰روز در سودوم” -(Salo, o le contoventi giornate di sodom)- تمام سابقه و احترام و جوایز و حرمتهای پیشین را برآشفت، فیلمی که براساس رمانی از مارکی دوساد به همین نام ساخته شد.
این اثر که بنا بوده است اولین اپیزود از سه گانه ای به نام «مرگ» باشد، آخرین اپیزود از زندگی پازولینی شد.
در دوم نوامبر ۱۹۷۵اندکی پس از اکران سالو در حالی جنازه ی پازولینی ۵۳ ساله کشف شد که پس از اینکه وحشیانه و به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود توسط ماشین خودش به خصمانه ترین شکل کشته شد و هواداران فاشیسم که در روزهای پایانی جنگ هنوز امید و راهی بر ماندگاری و حقانیت خود داشتند با راندن ماشین بر پیکر کتک خورده و مجروح پازولینی گامی روبه جلو در جهت تعبیر درست اندیشه های پازولینی از فاشیسم برداشتند و با کشتنش افسانه ی سالو را در خاطه ی سینمایی ضد فاشیست ماندگار نمودند.
چند نکته در حاشیه:
– درون مایه ی بسیاری از آثار شاخص پازولینی اقتباس از آثار ممتاز کلاسیک جهان است همچون : «ادیپ شهریار، مده آ، دکامرون، حکایتهای کانتربری و هزارویک شب»
– پازولینی در مقام نظریه پرداز حوزه ی سینما مقاله ی «سینمای شعر» را به به تدوین درآورده که نه تنها در نخستین فستیوال فیلم پیزارو قرائت شد بلکه در سال ۶۵ در معتبرترین نشریه ی سینمایی “کایه دو سینما” چاپ شده و تا امروز به عنوان یکی از معتبرترین مقالات در رابطه با ماهیت شعرگونه ی سینما در آکادمی ها تدریس میشود
– محل قتل او “اویستا” در نزدیکی رم است و جوانی که به عنوان قاتل او دستگیر شد تحت حمایت فاشیستها مدعی بوده پازولینی قصد تجاوز به او را داشته است!!!

فیلمشناسی پازولینی :
آکاتونه، (به ایتالیایی: Accattone)، ایتالیا، ۱۹۶۱.
ماما روما، (به ایتالیایی: Mamma Roma)، ایتالیا، ۱۹۶۲.
پنیر بی‌نمک، (به ایتالیایی: La ricotta)، فرانسه و ایتالیا، ۱۹۶۲.
خشم، (به ایتالیایی: La Rabbia)، ایتالیا، ۱۹۶۳.
مجالس عشق، (به ایتالیایی: Comizi d’amore)، ایتالیا، ۱۹۶۳.
مکان‌یابی در فلسطین، (به ایتالیایی: Sopralluoghi in Palestina)، ایتالیا، ۱۹۶۳.
انجیل به روایت متی، (به ایتالیایی: Il Vangelo secondo Matteo)، ایتالیا و فرانسه، ۱۹۶۴.
پرنده‌های بزرگ و پرنده‌های کوچک، (به ایتالیایی: Uccellacci e uccellini)، ایتالیا، ۱۹۶۵.
تماشای زمین از کره ماه، (به ایتالیایی: La Terra vista dalla Luna)، فرانسه و ایتالیا، ۱۹۶۶.
ابرها چیستند؟، (به ایتالیایی: ?Che cosa sono le nuvole)، ایتالیا، ۱۹۶۷.
ادیپ شاه، (به ایتالیایی: Edipo re)، ایتالیا و مراکش، ۱۹۶۷.
تئورما، (به ایتالیایی: Teorema)، ایتالیا، ۱۹۶۸.
داستان گل کاغذی، (به ایتالیایی: La sequenza del fiore di carta)، ایتالیا و فرانسه، ۱۹۶۸.
یادداشت‌های سفر برای فیلمی دربارهٔ هند (فیلم مستند برای تلویزیون ایتالیا)، (به ایتالیایی: Appunti per un film sull’India).
خوک‌دانی، (به ایتالیایی: Porcile)، فرانسه و ایتالیا، ۱۹۶۹.
یادداشت‌هایی برای یک اورستی آفریقایی، (به ایتالیایی: Appunti per un’Orestiade Africana)، ایتالیا، ۱۹۶۹.
مده‌آ، (به ایتالیایی: Medea)، ایتالیا و فرانسه،‌ ۱۹۶۹.
دکامرون،(به ایتالیایی: Il Decameron)، ایتالیا و فرانسه،‌۱۹۷۰.
یادداشت‌هایی برای داستانی دربارهٔ رفتگرها، (به ایتالیایی: Appunti per un romanzo dell’immondizia)، ایتالیا، ۱۹۷۰.
حکایت‌های کانت‌بوری، ایتالیا و فرانسه، ۱۹۷۱.
فیلم مستند کوتاه، (به ایتالیایی: I Racconti di Canterbury)، ۱۹۷۲.
دوازده دسامبر، (به ایتالیایی: ۱۲Dicembre)، ایتالیا، ۱۹۷۲.
داستان‌های عشقی هزار و یک شب، (به ایتالیایی: Il fiore delle Mille e una Notte)، ایتالیا و فرانسه، ۱۹۷۳.
دیوارهای صنعا، (به ایتالیایی: Le mura di Sana’a)، ایتالیا، ۱۹۷۳.
سالو یا ۱۲۰ روز در سودوم، (به ایتالیایی: Salò o le 120 giornate di Sodoma)، ایتالیا و فرانسه، ۱۹۷۵